Tình hình sản xuất và tiêu thụ
Cây Bọ nẹt (Alchornea rugosa (Lour.)) thuộc chi Alchornea, họ Euphorbiaceae (Thầu dầu). Cây có chứa các hợp chất thứ cấp chủ yếu như alkaloid, terpene, steroid, phenolic acid và saponin. Các hợp chất alkaloid guanidine, alchomine và alchomindine có tính kháng khuẩn và chống viêm, hợp chất phenolic acid có tác dụng kháng lại các nấm bệnh và côn trùng gây hại cho cây trồng. Ở Việt nam, cây Bọ nẹt được trồng chủ yếu với mục đích xua đuổi côn trùng, thanh lọc không khí và khử mùi chuồng trại khu vực chăn nuôi.
Phương pháp nhân giống truyền thống cây Bọ nẹt bằng cách giâm cành ngoài tự nhiên cho hệ số nhân thấp, tốn thời gian, cây giống không đồng đều, tỷ lệ cây giâm hom ra rễ thấp nên không thể đáp ứng nhu cầu cây giống để phát triển vùng trồng. Hiện nay chưa có nơi nào áp dụng nhân giống cây Bọ nẹt bằng phương pháp nuôi cấy mô, do vậy phát triển áp dụng quy trình này sẽ cho phép sản xuất số lượng lớn cây giống có chất lượng ổn định, đáp ứng nhu cầu thực tế.
Quy trình và phương pháp thực hiện
Vật liệu và thiết bị:
- Đốt thân được chọn từ đốt số 1 đến đốt số 7 tính từ chồi ngọn của các cành Bọ nẹt 1 năm tuổi.
- Tủ cấy vô trùng, máy cất nước, nồi hấp vô trùng, máy đo pH, cân phân tích 4 số lẻ, cân kỹ thuật, máy đo nhiệt độ, độ ẩm, máy đo cường độ ánh sáng.
Quy trình nhân giống in vitro cây Bọ nẹt:
Thuyết minh:
+ Giai đoạn khử trùng mẫu:
Từ các cây Bọ nẹt 1 năm tuổi khỏe mạnh, không bị sâu bệnh, chọn các đoạn thân bánh tẻ để cắt các đốt thân mang mầm ngủ với chiều dài từ 1-1,5 cm, các đốt thân được chọn tới vị trí đốt thân thứ 7 tính từ chồi ngọn. Tiến hành rửa mẫu dưới vòi nước chảy 5 phút để loại hết bụi bẩn bám trên bề mặt mẫu. Tiếp theo mẫu được lắc với nước xà phòng loãng trong 10 phút. Chuyển vào tủ cấy, sử dụng nước hấp vô trùng rửa mẫu 3-4 lần, sau đó lắc mẫu với cồn 700 trong 30 giây, rửa sạch mẫu với nước cất vô trùng 3-4 lần. Khử trùng bằng dung dịch Javel Mỹ Hảo thương mại (5% NaClO) với tỷ lệ Javel: nước là 1:2 có bổ sung 2-3 giọt Tween 20, sau 20 phút khử trùng tiến hành rửa sạch lại với nước hấp vô trùng 5-6 lần. Cắt bỏ phần mẫu bị tổn thương, phần đốt thân có chứa mầm ngủ được cấy vào môi trường khoáng WPM có bổ sung 0,2 mg/l BA, 30 g/l saccharose, 8g/l agar. Sau 20 ngày nuôi cấy, những mẫu sạch được dùng để tái sinh chồi.
+ Giai đoạn tái sinh chồi từ đốt thân (1-2 tháng):
Đốt thân sạch nảy chồi được nuôi cấy trên môi trường WPM bổ sung 0,2 mg/l BA, 30 g/l sucrose, 8 g/l agar. Sau 4 tuần nuôi cấy, chồi tạo thành được sử dụng cho giai đoạn nhân chồi.
+ Giai đoạn nhân chồi (2-3 tháng):
Từ chồi cây Bọ nẹt in vitro bị hủy đỉnh sinh trưởng được nuôi cấy trên môi trường MS bổ sung 1,5 mg/l BA, 30 g/l sucrose, 8 g/l agar. Sau 8 tuần nuôi cấy, chồi được sử dụng cho giai đoạn tăng trưởng chồi.
+ Giai đoạn tăng trưởng (1-2 tháng):
Chồi có kích thước đồng đều khoảng 1,5 cm được nuôi cấy trên môi trường WPM bổ sung 30 g/l sucrose, 8 g/l agar. Sau 8 tuần nuôi cấy, chồi được sử dụng cho giai đoạn tạo rễ.
+ Giai đoạn tạo rễ (1-2 tháng):
Chồi cao khoảng 1,5-2 cm nuôi cấy trên môi trường WPM bổ sung 2,0 mg/l IBA, 30 g/l sucrose, 8 g/l agar. Sau 60 ngày nuôi cấy thu được cây Bọ nẹt in vitro hoàn chỉnh.
+ Giai đoạn vườn ươm:
Khi cây đạt tiêu chuẩn ra vườn ươm, tiến hành rửa sạch môi trường và trồng cây trên giá thể đất sạch trộn với xơ dừa, tro trấu theo tỉ lệ đất: xơ dừa: tro trấu = 1:1:1.
Điều kiện trồng tại vườm ươm: vườn ươm được thiết kế che mưa và che lưới đen cắt nắng, ánh sáng 20-25% và ẩm độ 60-65%. Trong tuần lễ đầu, ngày tưới 2 lần vào các thời điểm 8giờ30 và 15giờ, mỗi lần tưới trong khoảng 2 phút, 0,5 lít/m2, tuần kế tiếp kết hợp phun B1 (2 lần/tuần). Ở tuần tiếp theo sẽ sử dụng phân bón NPK 30 – 10 – 10, tiến hành phun 2 lần/tuần.
Ưu điểm của công nghệ, hiệu quả kinh tế
Công nghệ nhân giống in vitro giúp tạo số lượng lớn cây giống trong thời gian ngắn, chất lượng cây đồng đều, cây con khỏe mạnh, sạch bệnh. Quy trình này đạt hệ số nhân 4,9 chồi/mẫu, tỷ lệ mẫu phát sinh chồi là 85%, tỷ lệ chồi tạo rễ 100%. Tỷ lệ sống của cây Bọ nẹt in vitro ngoài vườn ươm đạt 100% sau 30 ngày trồng.
Do đó, khi áp dụng quy trình này vào sản xuất (sản lượng 50.000 cây giống/năm), chi phí sản xuất vào khoảng 3,15 triệu đồng/1.000 cây giống. Như vậy, chi phí để sản xuất 1 cây giống Bọ nẹt in vitro là 3.150 đồng/cây, giá bán đề xuất khoảng 5.000 đồng/cây (cây được giâm cành theo phương pháp truyền thống đang bán trên thị trường tối thiểu 7.000 đồng/cây).
Thông tin liên hệ chuyên gia, hỗ trợ
1. ThS. Vương Thị Hồng Loan
ĐT: 0983 904 599. Email: hongloanvuong@gmail.com
2. ThS. Huỳnh Thị Kim
ĐT: 0967 355 357. Email: kimhuynhpy@gmail.com
3. Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Nông nghiệp Công nghệ cao
Địa chỉ: Ấp 1, xã Phạm Văn Cội, huyện Củ Chi, TP.HCM. Điện thoại: (028) 8862726.
Lam Vân (CESTI)