SpStinet - vwpChiTiet

 

Than củi tại Nhật Bản

Từ xa xưa, con người đã biết dùng củi đốt giữ lửa, sau đó biết làm than củi, đặc biệt cần thiết vào mùa đông khi việc đốn củi khó khăn. Tại Nhật Bản, một đất nước có tới 3/4 diện tích là rừng núi, từ cách đây hàng nghìn năm người dân đã biết dùng than củi và còn tạo nên nhiều loại than củi phục vụ đời sống và các nghi lễ. Vào thời Trung Cổ, các cách thức làm than củi Nhật Bản đã du nhập sang Trung Quốc và một số nước trong khu vực. Với trà đạo, người dân Nhật đã nghĩ ra nhiều thứ than củi phục vụ cho việc pha trà. Cách làm than củi của Nhật Bản đã nổi tiếng thế giới. Tựu chung, có hai loại than củi ở Nhật Bản là than đen kuro-zumi và than trắng shiro-zumi.

Than đen Kuro-zumi là loại than mềm và vẫn còn giữ lớp vỏ cây. Loại này dễ cháy, và có thể nấu chảy được kim loại. Để làm nó, người ta đốt củi lên tới nhiệt độ từ 400 đến 7000C, sau đó bịt lỗ lò để nhiệt độ giảm dần và lò tắt. Trong các loại than đen, được dùng nhiều nhất để pha trà là than ikeda-zumi làm từ gỗ sồi ở phía bắc tỉnh Osaka bởi hình dạng đẹp.
Than trắng Shiro-zumi được làm bằng cách đốt cho củi gần như cháy hết, thanh củi đỏ rực và nóng tới 1.0000C. Sau đó người ta sẽ dỡ củi ra và phủ bột lên trên để dập tắt nó. Loại bột này là dạng trộn ẩm giữa đất, cát và tro, làm than có mầu trắng xám. Việc để nhiệt độ cao như vậy, rồi làm nguội nhanh đã khiến lớp vỏ cây bị bong ra chỉ còn lại lớp gỗ trơn nhẵn và cứng khi bẻ có tiếng lách cách như gõ vào kim loại. Loại than trắng được chuộng nhất là binchotan làm từ gỗ sồi xanh cứng của khu vực phía Nam Kishu tỉnh Wakayama. Loại này tốt nhất vì độ cứng và lâu tàn, hơn thế còn tỏa ra mùi đồ nướng nên được rất nhiều hiệu gà quay hay lươn nướng sử dụng.
Ngày nay, dù đã có điện, gas và xăng dầu nhưng người dân Nhật Bản vẫn thích dùng than củi, có lẽ vì sự độc đáo mang màu sắc văn hóa. Trên than củi có rất nhiều lỗ mà khi đo chỉ cần một gram than củi thôi cũng có diện tích bề mặt lên tới 250 mét vuông. Những lỗ này giúp than hút hơi ẩm từ không khí khi trời lạnh và sẽ phả hơi ẩm ra khi thời tiết nóng. Chính vì vậy, người ta xem than củi là một chiếc máy điều hòa độ ẩm lý tưởng.Than củi cũng có những mặt mạnh khác như hút các mùi khó chịu, độc chất và phả ra các ion âm giúp tinh thần phấn chấn và các tia xạ lưu thông máu. Trong các loại than củi thì than từ tre là nhiều lỗ nhất do vậy cũng hút được nhiều nước và mùi nhất.
Hiện nay, nhà dân và các công ty của Nhật Bản thường dùng than binchotan làm chất khử nước uống, vì binchotan giúp tẩy chlorine và các chất độc ra khỏi nước. Than này cũng rất bền ở trong nước và không tiết ra mầu. Nếu đặt 50 - 60 gram than trong một lít nước máy sẽ thu được rất nhiều khoáng chất và làm nước dịu ngọt hơn. Tương tự có thể dùng nó để khử mùi, chỉ cần đặt 8 kilôgam than vào trong một căn phòng độ 10 mét vuông sẽ làm cho không khí trong phòng rất trong lành.
Các nhà khoa học Nhật Bản cũng đã dùng than củi làm các sản phẩm lọc nước uống và nước tắm, làm chất bảo quản rau quả tươi lâu và vật liệu hút ẩm cũng như các mùi xú khí và khí độc, làm các loại thuốc bảo vệ thực vật, thuốc để tắm giúp da dẻ mịn màng, khỏe đẹp, làm sợi than củi dệt áo, tất, thảm, làm rất nhiều sản phẩm đa dạng như que lọc nước, nhang, xà phòng, gối nệm, lược, bình hoa, giấy tẩy dầu... và khi dùng xong có thể nghiền than củi làm phân bón trồng cây.
Chu Mạnh Cường