Giáo dục truyền thống gia đình, dòng họ là một yêu cầu giáo dục vừa có tính khách quan, lâu dài vừa có tính cấp thiết trong điều kiện TP.HCM là một thành phố đông dân, quy tụ nhiều thành phần cư dân phức tạp, lại đang trong quá trình xây dựng Thành phố văn minh, hiện đại và nghĩa tình, vì vậy, nhiệm vụ này trở càng nên bức thiết trong tình hình hiện nay.
Từ nghiên cứu lý luận về giáo dục truyền thống gia đình và dòng họ gắn với việc sử dụng gia phả, nhóm tác giả tổ chức khảo sát thực trạng việc giáo dục truyền thống gia đình dòng họ thông qua sử dụng gia phả, đề xuất biện pháp đẩy mạnh hoạt động giáo dục truyền thống gia đình dòng họ tại TP.HCM, góp phần xây dựng gia đình văn hóa, dòng họ văn hóa, cộng đồng văn hóa theo chủ trương của Đảng hiện nay.
Theo đó, nhóm tác giả đã bước đầu hoàn thiện phần lý luận, cho thấy có khá nhiều công trình nghiên cứu trên thế giới và trong nước về giáo dục truyền thống gia đình dòng họ và giáo dục truyền thống gia đình, dòng họ qua sử dụng gia phả, hệ thống khái niệm cơ bản của đề tài, tầm quan trọng của giáo dục truyền thống qua sử dụng gia phả, nội dung của giáo dục truyền thống gia đình dòng họ, và vấn đề giáo dục truyền thống trong chiến lược xây dựng nguồn nhân lực của Đảng và Nhà nước. Đồng thời nêu những yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động giáo dục truyền thống gia đình dòng họ qua sử dụng gia phả.
Qua khảo sát về vấn đề giáo dục truyền thống gia đình dòng họ ở TP.HCM cho thấy, người dân trên địa bàn Thành phố đều nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề giáo dục truyền thống gia đình dòng họ, khẳng định vai trò rất lớn của gia đình trong giáo dục con người. Việc người lớn tuổi ủng hộ các nghi lễ, tục lệ truyền thống thể hiện họ đã nhìn nhận được những giá trị giáo dục nhân văn chứa đựng trong đó. Kết quả khảo sát cũng cho thấy các gia đình ở TP.HCM đã và đang thực hiện tốt vai trò giáo dục phẩm chất và đạo đức người công dân Việt Nam, các phương pháp giáo dục trong gia đình được đề cao và thực hiện tốt, được sự đồng thuận từ cả 2 nhóm đối tượng khảo sát. Vấn đề gia đình có gia phả ảnh hưởng rất tích cực đến nhận thức của người trẻ, giúp họ hiểu được ý nghĩa của những truyền thống gia đình, dòng họ. Các gia đình có gia phả nhận thức được tầm quan trọng và lợi ích của gia phả trong việc giáo dục con cháu.
Tuy nhiên, kết quả đạt được của hoạt động giáo dục truyền thống gia đình dòng họ ở TP.HCM chưa khiến phần lớn người dân hài lòng. Nội dung giáo dục về lịch sử tổ tiên, giáo dục về phẩm chất của người công dân TP.HCM chưa được nhấn mạnh đúng mức. Các phương pháp giáo dục từ bên ngoài chưa được đề cao, chưa phát huy được vai trò của đoàn thể xã hội trong việc giáo dục truyền thống gia đình dòng họ. Các kết quả đạt được có sức lan tỏa không cao. Bên cạnh đó, dù có tác động tạo nên sự khác biệt trong nhận thức cũng như kết quả giáo dục truyền thống gia đình dòng họ đối với giới trẻ giữa hai nhóm có gia phả và không có gia phả, tuy nhiên, việc sử dụng và phát huy giá trị của gia phả như thế nào vẫn còn là một vấn đề cần giải quyết.
Nhóm nghiên cứu đề xuất 5 nhóm giải pháp để nâng cao chất lượng giáo dục truyền thống gia đình dòng họ qua sử dụng gia phả trên địa bàn TP.HCM:
(1) Duy trì và phát huy những giá trị truyền thống đã có.
(2) Giáo dục con cháu có ý thức trách nhiệm đối với Tổ quốc, dòng họ và gia đình.
(3) Khai thác nội dung gia phả để giáo dục con cháu trong dòng họ, gia đình.
(4) Làm phiên bản của gia phả, hiện đại hóa gia phả.
(5) Thành lập Ban liên lạc các dòng họ ở mỗi địa phương làm nòng cốt cho việc xây dựng văn hóa dân tộc, văn hóa cộng đồng, văn hóa dòng họ, văn hóa gia đình.
Các nhóm giải pháp có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Để thực hiện các giải pháp, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa địa phương với các dòng họ, các gia đình trên địa bàn TP.HCM cũng như ở các địa phương khác nhưng có con cháu sống ở TP.HCM. Các giải pháp được khảo sát tính cần thiết và khả thi, cho thấy kết quả ở mức độ rất cần thiết, rất khả thi. Đồng thời nhóm tác giả cũng nêu lên những khuyến nghị cụ thể đối với các cấp lãnh đạo TP.HCM; các dòng họ, các gia đình trên địa bàn Thành phố.
Lam Vân (CESTI)